Σε μια εποχή που η επικοινωνία είναι πιο εύκολη από ποτέ η μοναξιά αποτελεί μια σκληρή πραγματικότητα
Πώς γίνεται να είμαστε τόσο συνδεδεμένοι, αλλά ταυτοχρόνως και τόσο απομονωμένοι;
Στην εποχή της ψηφιακής επικοινωνίας η συνεχής σύνδεση μέσω των social media φαίνεται να έχει φέρει στο προσκήνιο ένα νέο φαινόμενο: τη νέα μοναξιά.
Ένας από τους κεντρικούς παράγοντες που συμβάλλουν στη «νέα μοναξιά» είναι η απουσία ουσιαστικής κοινωνικής σύνδεσης. Η επικοινωνία μέσω ψηφιακών μέσων στερείται της συναισθηματικής πολυπλοκότητας, αλλά και του αυθορμητισμού που χαρακτηρίζει τις δια ζώσης αλληλεπιδράσεις
Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μοιάζουν σαν φάρμακο για τη μοναξιά, αλλά τελικά την ενισχύουν. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν είναι χρήσιμα για τη μεταφορά πληροφοριών. Όμως, ταυτόχρονα, γίνονται και μέσον για την παραπλάνηση του κοινού και τη χειραγώγησή του.
Ωστόσο, η μοναξιά δεν είναι αποκλειστικά προϊόν της χρήσης των κοινωνικών δικτύων. Παράγοντες όπως οι απαιτήσεις της σύγχρονης εργασιακής ζωής, η κινητικότητα και οι κοινωνικές αλλαγές, διαδραματίζουν επίσης κρίσιμο ρόλο στη διαμόρφωση της αίσθησης απομόνωσης και η εντατική χρήση της τεχνολογίας μπορεί να λειτουργήσει ως επιταχυντής αυτών των τάσεων.
Η μοναξιά είναι ένα μεγάλο πρόβλημα της εποχής μας. Σήμερα οι άνθρωποι είμαστε πιο απομονωμένοι από ποτέ. Όλο και περισσότεροι ζουν μόνοι τους. Στη ρευστή κοινωνική πραγματικότητα που ζούμε επικρατεί ανασφάλεια και βία. Ο ατομικισμός ενισχύεται και η αλληλεγγύη συρρικνώνεται σε έναν αλλοτριωμένο κόσμο.
Οι πόλεις δεν είναι πλέον τόποι συνάντησης και ανταλλαγής ιδεών μεταξύ των ανθρώπων αλλά χώροι εργασίας και δικτύων κυκλοφορίας. Η μοναξιά δεν αφορά μόνο όσους ζουν μόνοι αλλά και άτομα που ζουν μαζί με άλλους. Όσο χαλαρώνουν οι παραδοσιακοί θεσμοί και οι δεσμοί των ανθρώπων τόσο η μοναξιά απλώνεται.
Είναι η μοναξιά η νέα επιδημία της εποχής;
Τα διεθνή ΜΜΕ μιλούν συχνά για μια νέα επιδημία, αφού όλο και περισσότεροι άνθρωποι προσβάλλονται από αυτήν. Η κοινωνική απομόνωση και οι επιπτώσεις της δεν αφορούν πλέον μόνο τους ηλικιωμένους αλλά και τους νέους.
Όπως υποστηρίζουν πολλοί ειδικοί, η μοναξιά αποτελεί μια πραγματική κρίση της δημόσιας υγείας, γι' αυτό τα τελευταία χρόνια αυξάνονται οι επιστήμονες που ισχυρίζονται ότι μαζί με την κατάθλιψη, πολύ σύντομα θα αποτελούν τις μεγάλες επιδημίες του 21ου αιώνα. Οι έρευνες έχουν δείξει ότι η μοναξιά και η κοινωνική απομόνωση μπορεί να είναι τόσο επιζήμιες για τη σωματική υγεία όσο το κάπνισμα 15 τσιγάρων την ημέρα, ενώ η έλλειψη κοινωνικών σχέσεων είναι ένας παράγοντας που αυξάνει την πιθανότητα θνησιμότητας κατά 26%.
Η σχέση μεταξύ κοινωνικών δικτύων και μοναξιάς
Η συσχέτιση μεταξύ κοινωνικών δικτύων και μοναξιάς είναι πολυδιάστατη και εξαρτάται από πολλαπλούς κοινωνικοδημογραφικούς και ψυχολογικούς παράγοντες. Η υπερβολική ενασχόληση με τις πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης συσχετίζεται με αυξημένα επίπεδα μοναξιάς, ιδίως μεταξύ των ατόμων που χρησιμοποιούν αυτά τα μέσα ως υποκατάστατο των διαπροσωπικών επαφών.
Το άτομο χρησιμοποιεί την τεχνολογία και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για να δημιουργήσει προσωρινούς δεσμούς στην εικονική πραγματικότητα. Επιθυμεί σχέσεις που δεν θα το πνίγουν, αλλά θα είναι σχετικά λειτουργικές στη φαντασία του, ώστε να νιώσει κάποια στήριξη. Η ποιότητα της σχέσης με τον άλλο αντικαθίσταται από την ποσότητα. Τα συναισθήματα δίνουν τη θέση τους σε ατέλειωτες διεγέρσεις, τις οποίες τροφοδοτεί η διαρκής ενασχόληση με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Επιπλέον, η εξάρτηση από τις διαδικτυακές αλληλεπιδράσεις μπορεί να οδηγήσει σε μείωση του χρόνου που αφιερώνεται σε διαπροσωπικές επαφές στον φυσικό κόσμο. Η αντικατάσταση της δια ζώσης επικοινωνίας με την ψηφιακή εγείρει ανησυχίες για την ποιότητα των ανθρώπινων σχέσεων και τη μακροπρόθεσμη επίδρασή της στην κοινωνική συνοχή.
Ο κόσμος γίνεται όλο και περισσότερο μηχανιστικός εις βάρος της βαθύτερης επαφής με τον εαυτό μας, εις βάρος της σκέψης μας, της γλώσσας μας, της φαντασία μας, των ονείρων μας.
Η ψυχολογική επίδραση της συνεχούς συνδεσιμότητας
Δίχως αμφιβολία, η ψηφιακή επανάσταση προσφέρει απίστευτες ευκολίες -από την άμεση επικοινωνία μέχρι την ατελείωτη ροή πληροφοριών. Εντούτοις, η ψυχική μας υγεία και η συνολική ευημερία φαίνεται να πληρώνουν σημαντικά το τίμημα.
Αυτό το παράδοξο έχει κεντρίσει το ενδιαφέρον των επιστημόνων, οι οποίοι προσπαθούν να αποκαλύψουν τις βαθύτερες αιτίες και τις κοινωνικοψυχολογικές συνέπειες αυτού του φαινομένου. Η άνθιση των κοινωνικών δικτύων έχει ανατρέψει τις παραδοσιακές μορφές κοινωνικής αλληλεπίδρασης, προσφέροντας νέες δυνατότητες επικοινωνίας, αλλά και προκαλώντας ανησυχία σχετικά με την ποιότητα των ανθρώπινων σχέσεων. Οι ψηφιακές πλατφόρμες προσφέρουν τη δυνατότητα να μοιραζόμαστε πληροφορίες και να επικοινωνούμε, αλλά η συνεχής έκθεση σε φιλτραρισμένες, επιμελημένες ψηφιακές εικόνες της ζωής των άλλων μπορεί να μας αφήνει με μια αίσθηση αποξένωσης και απομάκρυνσης από τον πραγματικό κόσμο..
Η συνεχής συνδεσιμότητα και η δυνατότητα πρόσβασης σε πληροφορίες ανά πάσα στιγμή μπορεί να προκαλέσουν “ψηφιακή υπερφόρτωση”. Αυτή η κατάσταση οδηγεί σε συναισθηματική εξάντληση, καθώς οι άνθρωποι νιώθουν την πίεση να είναι διαρκώς διαθέσιμοι και ενημερωμένοι. Η υπερβολική χρήση ψηφιακών συσκευών μπορεί να προκαλέσει συμπτώματα άγχους και κατάθλιψης, καθώς οι χρήστες συγκρίνουν τις ζωές τους με τις ζωές των άλλων. Η συστηματική έκθεση στις «ιδανικές» εικόνες ζωής που προβάλλονται στα κοινωνικά δίκτυα επιφέρει ένα φαινόμενο κοινωνικής σύγκρισης, το οποίο συχνά οδηγεί σε συναισθήματα ανεπάρκειας και μειωμένης αυτοεκτίμησης. Οι χρήστες τείνουν να συγκρίνουν την καθημερινότητά τους με τις εξιδανικευμένες εκδοχές της ζωής άλλων, εντείνοντας την αίσθηση μοναξιάς και κοινωνικής απομόνωσης.
Κι εδώ έρχεται η έννοια της ψηφιακής αποτοξίνωσης (digital detox)
Mία αναγκαία στιγμή όπου οι άνθρωποι επιδιώκουν να επανασυνδεθούν με τον εαυτό τους, αλλά και με τον κόσμο γύρω τους. Παγκοσμίως έχει αναπτυχθεί ένα κίνημα «αποσύνδεσης» από το ψηφιακό κόσμο που έχει ως στόχο να εμπνεύσει και να βοηθήσει τους ανθρώπους να εξελιχθούν.
Συμπερασματικά, αντιλαμβανόμαστε ότι η μοναξιά απειλεί τη σωματική και ψυχική υγεία των ανθρώπων. Απαραίτητο μέτρο για την καταπολέμησή της κρίνεται η κοινωνική σύνδεση. Η κοινωνική σύνδεση μειώνει το αίσθημα της μοναξιάς και το στρες, ενισχύει παράλληλα το ανοσοποιητικό μας σύστημα και συντελεί στην διατήρηση της υγείας της καρδιάς με αποτέλεσμα να ζούμε πιο χαρούμενοι.
Ας αγκαλιάσουμε το πνεύμα της σύνδεσης και ας κάνουμε τον κόσμο μας ένα πιο ζεστό τόπο για όλους τους ανθρώπους!